Teresa Wanda Rylska, znana również jako Teresa Ścibor-Rylska, to wybitna postać w historii polskiej nauki oraz katolickiego zaangażowania. Urodziła się 28 października 1912 roku w Mińsku Mazowieckim, a swoje życie zakończyła 26 maja 1985 roku w Lublinie.
Była nie tylko biologiem, ale także aktywną działaczką katolicką i wykładowcą na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, gdzie jej wkład w naukę i edukację pozostaje niezatarte.
Życiorys
„Urodziła się jako córka Antoniego Sokołowskiego oraz Jadwigi z Chamców. W 1931 roku zakończyła swoją edukację w gimnazjum im. Unii Lubelskiej w Lublinie. Siedem lat później, na Uniwersytecie Warszawskim, zdobyła tytuł magistra filozofii w dziedzinie biologii. Krótko po tym, w październiku 1938 roku, wyszła za mąż za Włodzimierza Ścibor-Rylskiego, z którym osiedliła się w jego majątku w Kolińcach, w powiecie tłumackim. W czasie II wojny światowej, po złożeniu przysięgi w Armii Krajowej, angażowała się w działalność w Organizacji Małego Sabotażu „Wawer”, gdzie pełniła funkcję sekretarki, posługując się pseudonimem Trembicka.
W latach 1944–1950 była związana z Katedrą Fizjologii Roślin Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, gdzie w 1948 roku obroniła doktorat z biologii. Następnie, od roku 1951 do 1958, kierowała Laboratorium Fizjologii Roślin w Instytucie Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Warszawie. Po zakończeniu tej działalności, związała się na stałe z Katolickim Uniwersytetem Lubelskim, gdzie od 1958 do 1976 roku pełniła funkcję kierownika Zakładu, a później Katedry Botaniki na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej. W 1959 roku Centralna Komisja Kwalifikacyjna nadała jej tytuł docenta.
Od 1945 roku aktywnie uczestniczyła w pracach Polskiego Towarzystwa Botanicznego, a od 1951 roku była członkiem Towarzystwa Naukowego KUL oraz Polskiego Towarzystwa Biochemicznego. Dodatkowo, od 1957 roku należała do American Society of Plant Physiologists.
Teresa Ścibor-Rylska zmarła 26 maja 1985 roku w Lublinie i została pochowana na cmentarzu leśnym w Laskach.
Rozpracowywana przez Służbę Bezpieczeństwa
W latach 1944-1960, funkcjonariusze Urzędów Bezpieczeństwa oraz Służby Bezpieczeństwa gromadzili informacje dotyczące Teresy Ścibor-Rylskiej. To działanie wynikało z jej przedwojennej aktywności w Stowarzyszeniu Katolickiej Młodzieży Akademickiej „Odrodzenie” i członkostwa w Armii Krajowej w czasie II wojny światowej, w tym zaangażowania w Organizację Małego Sabotażu „Wawer”. W dokumentach Służby Bezpieczeństwa zaznaczono, że z powodu jej „aktywnej działalności klerykalnej” została wykluczona z prowadzenia badań oraz zajęć dydaktycznych na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej.
W okresie od 1968 do 1979 roku, jej działalność była poddawana szczegółowemu rozpracowaniu podczas pracy na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. To rozpracowanie nosiło kryptonimy „Dewotka” oraz „Ciemnogród”. Została uznana za przedstawicielkę na uczelni „najbardziej reakcyjnych poglądów politycznych”. W zgromadzonych materiałach pojawiała się wzmianka o jej bliskich relacjach z kardynałem Stefanem Wyszyńskim oraz działalności w kręgu byłych „odrodzeniowców”. Jej aktywność, zwłaszcza publiczne wypowiedzi, były kontrolowane przez tajnych współpracowników, a jej korespondencja była nielegalnie przeglądana.
W świetle jej „antysocjalistycznej” postawy, w latach 1969-1972, wprowadzono zakaz jej wyjazdów za granicę. Szczegółowe dane dotyczące zebranych materiałów na temat jej osoby zostały umieszczone w tzw. katalogu osób „rozpracowywanych”, który przygotował Instytut Pamięci Narodowej.
Przypisy
- H. Piersa, Filozofia przyrody w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, "Summarium", 45 (2016), s. 36-37.
- P.P. Gach, Rylska (Ścibor-Rylska) Teresa-Wanda, w: Słownik biograficzny miasta Lublina, red. T. Radzik, A.A. Witusik, J. Ziółek, t. 2, Lublin 1996, s. 222–224.
Pozostali ludzie w kategorii "Nauka i edukacja":
Jacek Kochanowski | Andrzej Rzepniewski | Łukasz Karwowski (geolog) | Jadwiga Zwierz | Błażej BrzostekOceń: Teresa Ścibor-Rylska